BEOGRAD-KOSOVSKA MITROVICA
U još jednim odsudnim danima dosta se priča o Zajednici opština sa
srpskom većinom na Kosovu (zvaničan naziv), odnosno Zajednica srpskih
opština (nezvaničan naziv) valja skrenuti pažnju na sadržaj kosovskog
Zakona o lokalnoj samoupravi, zakon kojim je regulisana pravna osnova
za udruživanje opština na Kosovu. Sa sadržajem ovog zakona upoznao
sam se 2015. godine. Tada sam pravio lokalne planove za transparetnost
i integritet za četri opštine na severu Kosova u okviru projekta koji
je realilzovao Centar za zastupanje demokratske kulture iz Kosovske
Mitrovice. Pomenuti zakon je deo Paketa iz 2008. godine čiji je bio
autor finski diplomata Marti Ahtisari koji je bio specijalni izaslanik
generalnog sekretara UN za pregovore o budućem statusu Kosova. Može
reći da je Mahti Ahtisari (pra)rarodonačelnik Zajednice opština sa
srpskom većinom. Briselski sporazum je (samo) međunarodna potvrda
obaveze koju kosovske vlasti imaju prema srpskoj zajednici na Kosovu.
Imajući to u vidu, proces osnivanja Zajednice srpskih opština već
mogao da bude gotov.To pomenuti zakon garantuje. U prilog tome ide i
činjenica da u Briselskom sporazumu, u formi koji je javnosti
dostupan, piše ono što piše u Zakonu o lokalnoj samoupravi. Članovi
Zakona 29, 30, 31 i 32 jasno govore pod kojim uslovima se mogu
udruživati opštine. Isto se može videti u dokumentu sa kosovske
strane.
______________________________
Asocijacija kosovskih opština, koja se u Briselskom sporazumu navodi
kao poredbena sa Zajednicom opštiina za srpskom većinom (član 3
Briselskog sporazuma), ima predsednika, potpredsednika, skupštinu i
veće. Ova asocijacija osnovana je po članu 31 Zakona o lokalnoj
samoupravi. Statutom Kosovske asocijacije opština (član 3) se navode
ciljevi i zadaci u oblastima koje je i sam Briselski soprazum naveo
kao prioritne: urbanizam, privredna, nauka, kultura, zdravstvo i
obrazovanje. Kao alat za ostvarivanje svojih interesa Kosovska
asocijacija ima na raspolaganju između ostalog: saradnju opština,
davanje mišljenja i sugestija na zakonske i podzakonske akte, pružanje
organizacione i pravne pomoći organima opština, zastupanje pred
stranim institucijama i međunarodnim organizacijama.
Nadležnosti koje garantuje Briselski sporazum opštinama sa srpskom
većinom na Kosovu nalaze se u Zakonu o lokalnoj samoupravi.
Ekonomski, odnosno urbani i ruralni razvoj su deo izvornih nadležnosti
(član 17), dok su isključivo predlaganje komandira policijske stanice,
obrazovanje, školstvo i kultura, u kojoj je naznačeno očuvanje nasleđa
Srpske pravoslavne crkve, deo proširenih nadležnosti, koje imaju samo
opštine sa srpskom većinom (član 19). Proširene nadležnosti u oblasti
sekundarne zdravstvene zaštite, kojim su opštine Severna Mitrovica,
Gračanica i Štrpce ovlašćene su da obezbede sekundarnu zdravstvenu
zaštitu, uključujući registrovanje i izdavanje licenci zdravstvenim
ustanovama, zapošljavanje zdravstvenih radnika, isplatu plata i obuku
zdravstvenih radnika i onih koji su zaposleni u administraciji su
regulisane članom 20.
Proširena nadležnost u visokoškolskom obrazovanju je definisane članom
21. Njime je opština Severna Mitrovica ovlašćena da obezbedi visoko
obrazovanje, uključujući registraciju i izdavanje licenci obrazovnim
ustanovama, zapošljavanje nastavnog kadra, isplatu plata i obuku
nastavnog i administrativnog osoblja. Članom 22 sve opštine u kojima
su Srbi u većini imaju ovlašćene da obavljaju poslove iz oblasti
kulture, uključujući zaštitu i unapređivanje srpskog i drugog verskog
i kulturnog nasleđa na teritoriji opštine, kao i pružanje podrške
lokalnim verskim zajednicama u skladu sa važećim zakonom. Ovaj član
daje mogućnost kulturne saradnje sa drugim opštinama. I na kraju,
opštine sa srpskom većnom imaju isključivo pravo predlaganja kandidata
za izbor komadira policijske stanice opštine u skladu sa kosovskim
Zakonom o policiji.
Zakon o lokalnoj sammoupravi garantuje pravo Srbiji da (transparentno)
pruža finansijsku i tehničku pomoć, ukjučujući pomoć u stručnom
osoblju i opremi, opštinama, a sve u cilju realizacije poslova iz
oblasti opštinskih nadležnosti (član 30.2). Ako se ovome doda Sporazum
o pravosuđu, koji garantuje etničku raspodelu funkcija u pravosuđu na
severu Kosova, otvara se pitanje, šta je to što bi Srbi na Kosovu
imali više, čak i da je Kosovo deo Srbije kao autonomna pokrajina po
modelu više od autonomije, manje od nezavisnosti,koji su zagovarali
protivnici Ahtisarijevog plana?
Sve napred navedeno govori da je srpskoj zajednici priznata politička
autonomija, odnosno mogućnost da autonomno formuliše, realizuje i
ostvaruje svoje interes i da za to ima finansijsku podršku iz Srbije i
saradnju sa lokalnim samoupravama i institucijama iz Srbije. Da bi
politička autonomija Srba na Kosovu bila održiva potrebno je da iz
Srbije dobije podršku u formi institucionalnog i profesionalnog
integriteta. To znači da se prekine sa praksom netransparentne
raspodele novca i dobara bilo da su u pitanju redovna primanja ili
“projekti”.
Ako se ovako stvari postave suštinski gubitnik u ovom procesu je
partijska birokratija, ljudi koji je svoje karijere iz(gradili) na
partijskom radu, a ne na jačanju integriteta institucija bilo onih u
srpskom ili/i kosovskom sistemu. Njihov cilj je uvek bio da svoje
interese očivaju zagovaranjem sveto-teritorijalnog koncepta
integriteta. Zahtevi za dodatnu institucionalizaciju su zahtevi za
očuvanje njihovih položaja, sinekura i uticaja u srpskoj zajednicom
držaci je kao robom. Nije jasno zašto je u Briselskom sporazumu
definisano da Vlada Kosovom Uredom ureduje osnivanje ZSO, kada je to
regulisano Zakonom o lokalnoj samoupravi.
Da se na radi o neargumentovanoj spekulaciji govori podatak da
pomenuti lokalni planovi za unapređenje transparetnosti i integriteta
u četri opštine severnog Kosova, a koji sadrže dobru praksu Grada
Niša, čekaju više od dve godine na usvajanje. Pomenuti planovi su
usklađeni sa Zakonom o lokalnoj samoupravi i Briselskim sporazumom. To
je primer međuopštinske saradnje opštin sa srpskom većinom na Kosovu
i gradova i opština u Srbiji koji imaju razvijene mehanizme borbe
protiv korupcije koji su obaveza u okviru Akcionog plana za Poglavlje
23. .
Da sumiramo. Srpskoj strani je neprijatno da se poziva na Ahtisarijev
paket iz 2008. godine, koji je odbacila. S druge strane, albanskoj
strani je teško da svojoj (nacionalnistički orijentisanoj) javnosti
saopšti da je pristajući na etnickie principe pri rasporadeli funkcija
u pravosuđu uz proširene nadležnosti u Zakona o lokalnoj samoupravu
pristala na međunarodno priznatu političku autonomiju Srba na Kosovu
koju Briselski sporazum garantuje, autonomiju čija je pravna osnova
Zakon o lokalnoj samoupravi, koji Srbima garantuje pravo udruživanja,
zaštite svojim interesima i podršku iz Srbije, kao i povezivanje sa
gradovima i opštinama iz Srbije.
Autor: Zoran Gavrilović, sociolog