GRAČANICA

Vlada Kosova je ušla u jedan bizaran i uzaludan rat sa srpskim identitetom na Kosovu. Institucije se očajnički bore protiv srpske simbolike, i ta borba ide od banalnih akcija – poput konfiskovanja predmeta sa srpskom ikonografijom od hodočasnika na Gazimestanu – do veoma zabrinjavajučih trendova kao što su pokušaji negacije srpske kulturne baštine na Kosovu. U ovom drugom procesu, Vlada Kosova se služi “alternativnim” tj lažnim istorijskim činjenicama, i aktivno dezinformiše kosovsko društvo. Narativ oko nase kulturne baštine se agresivno albanizuje, i ide put kulturocida, upozorava u intervjuu za Regionalnu informativnu agenciju JUGpress srpska političarka sa Kosova Rada Trajković.

JUGpress: Kakva je trenutno situacija na Kosovu? Da li je bezbednost Srba ugrozena?

Nesigurnost se oseća gotovo na svakom koraku, a ogleda se, pre svega, kroz institucionalnu nesigurnost – osećaj da nam niko neće priteći u pomoć ako nam pomoć zatreba. Jer mi trenutno na Kosovu imamo jednu apsurdnu situaciju gde institucije koje su zakonom dužne da vas zaštite to, nažalost, ne rade. Jednostavno, kosovske institucije ne reaguju – ili ne reaguju dovoljno odučno – da spreče pritiske i osude učestale incidente protiv srpske zajednice.

Najdrastičniji je primer Đakovice gde je Ustav praktično suspendovan a gde su lokalni Albanci de facto implementirali rasne zakone po kojima srpska povratnica zbog svoje nacionalnosti ne sme ući u radnju čiji je vlasnik Albanac da kupi veknu hleba. Vlada Kosova na ovakve pojave, kao i na druge sučajeve gde su pretučeni povratnici kao i jedan srpski dečak, ostaje nema.

Uz to, Vlada Kosova je ušla u jedan bizaran i uzaludan rat sa srpskim identitetom na Kosovu. Institucije se očajnički bore protiv srpske simbolike, i ta borba ide od banalnih akcija – poput konfiskovanja predmeta sa srpskom ikonografijom od hodočasnika na Gazimestanu – do veoma zabrinjavajučih trendova kao što su pokušaji negacije srpske kulturne baštine na Kosovu. U ovom drugom procesu, Vlada Kosova se služi “alternativnim” tj lažnim istorijskim činjenicama, i aktivno dezinformiše kosovsko društvo. Narativ oko nase kulturne baštine se agresivno albanizuje, i ide put kulturocida.

Nažalost, ovakva neodgovornost i ekstremizam stvara pogodno tle za pojavu drugog ekstremizma – ekstremizma sa islamskim prefiksom – jer se naša Crkva i monaštvo, kao najvidljiviji predstavnici hrišćanske tradicije na Kosovu, konstantno demonizuju u javnosti.

JUGpress: Koja je uloga medjunarodne zajednice, stiče se utisak da ne reaguju kao ranije. Koliko njihovo reagovanje zavisi od zahteva za to iz Beograda?

Međunarodna zajednica ima princip da nikada ne zaustavlja procese na samom početku, ma koliko oni bili štetni. Međunarodna zajednica retko interveniše rano jer ona ima vremena da prati procese na terenu. Ali to ne znaci da se sve negde ne beleži i zavodi za neko buduće vreme utvrđivanja odgovornosti. Takve stvari međunarodna zajednica sigurno ne prašta, kao što vidimo iz iskustva sa Specijalnim sudom.

Ipak, za nas je takav pristup međunarodne zajednice nezgodan jer, za razliku od nje, mi nemamo vreme da čekamo. Multietničnost Kosova je već na donjoj granici, i ako se nešto uskoro ne promeni, cilj međunarodne zajednice da izgradi multietničko Kosovo ostaće samo prazno slovo na papiru kojim se pravdala intervencija ‘99.

Ne mislim da zahtevi Beograda mogu da navedu međunarodnu zajednicu da jače reguje. Ipak, incidenti protiv Srba na Kosovu su ovih dana jako medijski eksploatisani u Srbiji. Takvi medijski naslovi izazivaju negativnu reakciju Srba u Srbiji, dižu temperaturu i podižu nacionalističke strasti, što bi takođe trebalo zabrinuti sve koje prate region. Jer na Balkanu, svaka nacionalistička akcija uvek rađa reakciju.

JUGpress: Da li ste Vi licno ocekivali da će Albin Kurti i njegovi saradnici da vraćaju javni diskurs na Kosovu u ratno vreme? Da li to može biti opasno po Srbe koji žive južno od Ibra?

Normalno da su moja očekivanja bila drugačija i da sam se ja nadala da će se Kurti posvetiti svojim izbornim obećanjima: izgradnji pravednog društva i jačanju vladavine prava. Sigurno da nisam očekivala da će i Kurti i (Vjolca) Osmani svoj imidž “novih, mladih lica” na političkoj sceni Kosova trošiti tako što će se na dnevnom nivou baviti antisrpskom propagandom i podizanjem nacionalističkih strasti koje najdirektnije ugrožavaju bezbednost srpske zajednice.

Paradoksalno je da Kurti uporno govori da su mu pregovori sa Srbijom nisko na listi prioriteta, ali od dolaska na vlast, on se Srbijom jedno i bavi. On deluje opsednut time da oslabi srpsku pregovaracku poziciju, i očigledno – ali i potpuno pogrešno – percipira srpsku zajednicu i SPC na Kosovu ne kao svoje građane već kao elemente delovanja Države Srbije. On je tim pristupom našu pruženu ruku za saradnju praktično odbio.

Nažalost, ovakav Kurtijev pristup ide na ruku opozicionim partijama iz tzv ratne koalicije, koje sada mogu da koriste Kurtijevu nacionalističku retoriku za bezbedonosnu destabilizaciju i eventualne napade na srpsku zajednicu. Može se desiti da Kurti ugrozi sopstvenu poziciju moći kada se bude otkrilo da, uprkos jakoj retorici, on zapravo nema kontrolu nad ekstremistima koji mogu destabilizovati Kosovo. Tako da je on započeo jedan veoma opasan proces: i po kosovske Srbe a i po sebe.

JUGpress: Kako gledate na izjave bivseg sudije EULEKSa oko uklanjanja Olivera i sudjenja liderima OVK?

Svi dobro znaju da je Oliver bio ostao bez podrske Beograda, međunarodne zajednice i kosovskih institucija, i da je, stoga, bio predodređen za uklanjanje sa političke scene zarad instaliranja nove opcije na Severu Kosova.

Ipak, izjave Simonsa ja ne shvatam kao ozbiljne jer on nije kredibilan svedok. Njegova motivacija je vrlo mutna, a izjave pune naknadne pameti. Jasno je da njegovo svedočenje ima nameru da destabilizuje institucije vladavine prava na Kosovu, kao i rad Specijalnog suda. Takođe, činjenica je da je Simons već duže vreme od kosovskih institucija tražio priliku da svoje tvrdnje iznese pred kosovskim parlamentom, ali mu je samo Kurti tu privilegiju omogućio. Nespretnošću Kurtija smo tako dobili još jednu krizu vladavine prava na Kosovu.

JUGpress: Da li situaciju u Dečanu “pumpa” onaj koji tamo ima najvise uticaja, Ramuš Haradinaj?

Kao što se može videti, rezultati analize vode u Dečanima pokazuju da je uzrok trovanja bakteriološke prirode i posledica neprofesionalnosti a ne nekakve zavere. Pokušaji da se ova tragična situacija izmanipuliše i da se dezinformacijama bezbedonosno ugrozi Manastir Dečani i lokalna srpska zajednica zaista su razočaravajući. Srpska zajednica je postala dežurna babaroga na Kosovu, uvek tu da pokrije nesposobnost lokalnih aktera i skrene pažnju sa neke druge odgovorne strane.

U ovom slučaju, da nije bilo hitne i jasne intervencije američke ambasade, ishod bi bio mnogo gori jer su mediji na Kosovu već bili započeli neodgovornu kampanju.

JUGpress: Da li je tačno da su “patriotske” izjave Vjolce Osmani povezane sa informacijama da je njen bliski rodjak dobio pasoš Srbije da bi otišao na zapad ?

Ne znam koji su motivi za jaku retoriku koju upotrebljava Osmani, ali zabrinjava kada takve izjave čujemo od jedne obrazovane mlade žene i pravnika edukovanog na zapadu. Rekla bih da njeno obrazovanje i pozicija zahtevaju veću odgovornost i političku zrelost. Do sada smo od Osmani čuli samo negativne poruke prema Srbima, i simplistička viđenja regionalnih i međunarodnih odnosa.

JUGpress: Kako gledate na ubacivanje Bujanovca, Preseva i Medvedje u celu priču? Da li je moguće da se sve ovo radi bez neke povezanosti sa Beogradom?  

Prvo, Beograd vrlo dobro zna da na jugu Srbije ima puno Albanaca sa Kosova sa registrovanim lažnim prebivalištima, koji su na taj način dosli do srpskih dokumenata. Izvršena je interna kontrola, i otkriveno je da se srpski pasoši izdaju građanima Kosova za novac. Po svemu sudeći, to je razlog zbog koga sada imamo ovu priču o problemima sa adresama na jugu Srbije.

To, naravno, ne znači da Albanci na jugu Srbije ne nailaze na druge probleme i ne suočavaju se sa diskriminacijom. To pitanje zaslužuje ozbiljan tretman i pažnju. Ali priča plasirana ovih dana ima političku poruku kojoj je za cilj izjednačavanje Srba sa Kosova sa Albancima iz Preševske doline, što je neprihvatljivo. Okolnosti u kojima ove dve zajednice žive su neuporedive. Albanci na jugu Srbije nisu građani Kosova, i njihov status sa pitanjem Kosova ne treba imati veze. A i skorašnji incidenti upereni prema Srbima na Kosovu nas podsećaju koliko su okolnosti u kojima ta zajednica žive jedinstvene u Evropi: to je zajednica kojoj se bez posledica mogu negirati najosnovnija prava, uključujući pravo na imovinu i jednakost pred zakonom.

Trajkoviq: Institucionet e Kosovës nuk po reagojnë t’i parandalojnë presionet dhe t’i dënojnë incidentet e shpeshta kundër komunitetit serb

POSTUAR NGA: JUGPRESS 22 KORRIK, 2021

GRAÇANICË

Qeveria e Kosovës ka hyrë në një luftë të çuditshme dhe të kotë me identitetin serb në Kosovë. Institucionet po luftojnë dëshpërimisht kundër simbolikës serbe dhe kjo luftë fillon nga veprime banale – të tilla si konfiskimi i sendeve me ikonografi serbe nga pelegrinët në Gazimestan – te tendencat shumë shqetësuese siç janë përpjekjet për të mohuar trashëgiminë kulturore serbe në Kosovë. Në këtë proces të dytë, Qeveria e Kosovës përdor fakte “alternative” dmth fakte të rreme historike, dhe dezinformon në mënyrë aktive shoqërinë ksoovare. Narrativa rreth trashëgimisë sonë kulturore po shqiptarizohet në mënyrë agresive dhe ka filluar një kulturocid, paralajmëron politikania serbe nga Kosova Rada Trajkoviq në një intervistë për Agjencinë informative rajonale JUGpress.

JUGpress: Çfarë është situata momentale në Kosovë? A është rrezikuar siguria e serbëve?

Pasiguria ndihet pothuajse në çdo hap dhe pasqyrohet, mbi të gjitha, në pasigurinë institucionale – ndjenjën se askush nuk do të na vijë në ndihmë nëse kemi nevojë për ndihmë. Për shkak se në Kosovë aktualisht kemi një situatë absurde ku institucionet që janë të obliguara me ligj të të mbrojnë, për fat të keq, nuk e bëjnë atë. Thjesht, institucionet e Kosovës nuk po reagojnë – ose nuk reagojnë mjaftueshëm me vendosmëri – për të parandaluar presionin dhe për të dënuar incidentet e shpeshta kundër komunitetit serb.

Shembulli më drastik është Gjakova, ku Kushtetuta u pezullua praktikisht dhe ku shqiptarët vendas zbatuan de facto ligjet racore, sipas të cilave një e kthyer serbe, për shkak të kombësisë së saj, nuk lejohet të hyjë në një dyqan në pronësi të një shqiptari për të blerë as bukë. Qeveria e Kosovës mbetet e heshtur për dukuri të tilla, si dhe për rastet e tjera kur të rikthyerit dhe një djalë serb ishin rrahur.

Përveç kësaj, Qeveria e Kosovës ka hyrë në një luftë të çuditshme dhe të kotë me identitetin serb në Kosovë. Institucionet po luftojnë dëshpërimisht kundër simbolikës serbe dhe kjo luftë shkon nga veprime banale – të tilla si konfiskimi i sendeve me ikonografi serbe nga pelegrinët në Gazimestan – te tendencat shumë shqetësuese siç janë përpjekjet për të mohuar trashëgiminë kulturore serbe në Kosovë. Në këtë proces të dytë, Qeveria e Kosovës përdor fakte “alternative”, përkatësisht fakte të rreme historike, dhe dezinformon në mënyrë aktive shoqërinë ksoovare. Rrëfimi rreth trashëgimisë sonë kulturore është shqiptarizuar në mënyrë agresive dhe se ka filluar një kulturocid.

Fatkeqësisht, kjo lloj papërgjegjësie dhe ekstremizmi krijon një terren pjellor për shfaqjen e një ekstremizmi tjetër – ekstremizmi me një prefiks islamik – sepse Kisha dhe monastizmi ynë, si përfaqësuesit më të dukshëm të traditës së krishterë në Kosovë, demonizohen vazhdimisht në publik.

JUGpress: Cili është roli i bashkësisë ndërkombëtare, meqë fitohet përshtypja se nuk po reagojnë si më herët. Sa varet reagimi i tyre nga kërkesa e Beogradit për ta bërë këtë për këtë?

Komuniteti ndërkombëtar ka një parim që ai kurrë nuk i ndalon proceset në fillim, pa marrë parasysh sa të dëmshëm mund të jenë. Komuniteti ndërkombëtar rrallë ndërhyn herët sepse ka kohë për të monitoruar proceset në terren. Por kjo nuk do të thotë që gjithçka nuk regjistrohet diku dhe evidentohet për një kohë të ardhshme të përcaktimit të përgjegjësisë. Komuniteti ndërkombëtar sigurisht nuk i fal gjëra të tilla, siç mund ta shohim nga përvoja me Gjykatën Speciale.

Megjithatë, për ne, një qasje e tillë e bashkësisë ndërkombëtare është e papërshtatshme, sepse, ndryshe nga ajo, nuk kemi kohë të presim. Multietniciteti i Kosovës është tashmë në kufirin e poshtëm dhe nëse diçka nuk ndryshon së shpejti, qëllimi i bashkësisë ndërkombëtare për të ndërtuar një Kosovë multietnike, me të cilin kishte jjustfikuar ndërhyrjen në 99-ën do të mbetet vetëm një letër e bardhë.

Ne mislim da zahtevi Beograda mogu da navedu međunarodnu zajednicu da jače reguje. Ipak, incidenti protiv Srba na Kosovu su ovih dana jako medijski eksploatisani u Srbiji. Takvi medijski naslovi izazivaju negativnu reakciju Srba u Srbiji, dižu temperaturu i podižu nacionalističke strasti, što bi takođe trebalo zabrinuti sve koje prate region. Jer na Balkanu, svaka nacionalistička akcija uvek rađa reakciju.

Unë nuk mendoj se kërkesat e Beogradit mund të bëjnë që bashkësia ndërkombëtare të reagojë më ashpër. Megjithatë, këtyre ditëve në Serbi si shumë janë shfrytëzuar incidentet kundër serbëve në Kosovë. Tituj të tillë mediatikë provokojnë një reagim negativ nga serbët në Serbi, rrisin temperaturën dhe ngrisin pasione nacionaliste, të cilat gjithashtu duhet të shqetësojnë të gjithë ata që ndjekin rajonin. Sepse në Ballkan, çdo veprim nacionalist lind gjithmonë një reagim.

JUGpress: A keni pritur ju personalisht se Albin Kurti dhe bashkëpunëtorët e tij ta kthejnë në skenën kosovare diskursin publik nga koha e luftës? A mund të jetë kjo e rezikshme për serbët që jetojnë në jug të lumit Ibër?

Natyrisht, pritjet e mia ishin të ndryshme dhe shpresoja që Kurti t'i përkushtohej premtimeve të tij zgjedhore: ndërtimit të një shoqërie të drejtë dhe forcimit të shtetit ligjor. Unë me siguri nuk e prisja që të dy: Kurti dhe (Vjosa) Osmani që imazhin e tyre të “figurave të reja” në skenën politike të Kosovës ta shpenzonin duke u marrë me propagandë antiserbe dhe duke ngritur pasione nacionaliste që kërcënojnë drejtpërdrejt sigurinë e komunitetit serb .

Është paradoksale që Kurti vazhdimisht thotë se negociatat me Serbinë janë në pjesën e poshtme në listën e prioriteteve të tij, por që nga ardhja në pushtet, ai merret vetëm me Serbinë. Ai duket i fiksuar me dobësimin e pozitës negociuese serbe, dhe padyshim – por edhe plotësisht gabimisht – ai e percepton komunitetin serb dhe kishën ortodokse serbe në Kosovë jo si qytetarë të saj, por si elementë të veprimeve të shtetit të Serbisë. Me atë qasje, ai praktikisht refuzoi dorën tonë të shtrirë për bashkëpunim.

Fatkeqësisht, kjo lloj qasje nga Kurti shkon në avantazh të partive opozitare nga i ashtuquajturi koalicion i partive të luftës, i cili tani mund të përdorë retorikën nacionaliste të Kurtit për destabilizimin e sigurisë dhe sulmet e mundshme ndaj komunitetit serb. Kurti mund të rrezikojë pozicionin e tij qeverisës kur të zbulohet se, përkundër retorikës së fortë, ai në të vërtetë nuk ka kontroll mbi ekstremistët që mund ta destabilizojnë Kosovën. Kështu që ai filloi një proces shumë të rrezikshëm: si për serbët e Kosovës ashtu edhe për veten e tij.

JUGpress: Si e interpretoni deklaratën e ish-gjykatësit të EULex-it rreth eliminimit të Oliverit dhe gjykimit të liderëve të UÇK-ës?

Të gjithë e dinë mirë që Oliver mbeti pa mbështetjen e Beogradit, bashkësisë ndërkombëtare dhe institucioneve të Kosovës, dhe se ai ishte i destinuar të eliminohej nga skena politike për të instaluar një opsion të ri në veri të Kosovës.

Megjithatë, unë nuk i marr si serioze deklaratat e Simons sepse ai nuk është një dëshmitar i besueshëm. Motivimi i tij është shumë i paqartë, dhe deklaratat janë plot mençuri e vonuar. Është e qartë se dëshmia e tij ka për qëllim destabilizimin e institucioneve të sundimit të ligjit në Kosovë, si dhe punën e Gjykatës Speciale. Gjithashtu, fakti është se Simons u ka kërkuar institucioneve të Kosovës një mundësi për të paraqitur pretendimet e tij para Parlamentit të Kosovës për një kohë të gjatë, por vetëm Kurti i dha atij këtë privilegj. Me ngathtësinë e Kurtit, kështu kemi një krizë tjetër të sundimit të ligjit në Kosovë.

JUGpress: Nëse situatën në Deçan po e fryen ai që atje ka më së shumti ndikim, Ramush Haradinaj?

Siç mund të shihet, rezultatet e analizës së ujit në Decani tregojnë se shkaku i helmimit është me natyrë bakteriologjike dhe pasojë e joprofesionalizmit dhe jo një lloj konspiracioni. Përpjekjet për të manipuluar këtë situatë tragjike dhe për të rrezikuar sigurinë e Manastirit të Deçanit dhe komunitetit lokal serb me dezinformata janë vërtet zhgënjyese. Komuniteti serb është bërë një përbindësh kujdestar në Kosovë, gjithmonë atje për të mbuluar paaftësinë e aktorëve lokalë dhe për ta larguar vëmendjen nga ndonjë palë tjetër përgjegjëse.

Në këtë rast, po të mos ishte ndërhyrja urgjente dhe e qartë e ambasadës Amerikane, rezultati do të kishte qenë shumë më i keq sepse media në Kosovë tashmë kishte filluar një fushatë të papërgjegjshme.

JUGpress: A është e vërtetë se deklaratat „patriotike“ të Vjosa Osmanit janë të lidhura me informacionet se një i kusheri i afërt i saj ishte paisur me pasaport të Serbisë për të shkuar në perëdnim?

Nuk e di cilat janë motivet e retorikës së fortë të përdorur nga Osmani, por është shqetësuese kur dëgjojmë deklarata të tilla nga një e re e arsimuar dhe nga një juriste e arsimuar në Perëndim. Unë do të thoja që arsimimi dhe pozicioni i saj kërkon përgjegjësi dhe pjekuri më të madhe politike. Deri më tani, nga Osmani kemi dëgjuar vetëm mesazhe negative ndaj serbëve dhe simplifikuese të marrëdhënieve rajonale dhe ndërkombëtare.

JUGpress: Si e shihni përfshirjen e Bujanocit, Preshevës dhe Medvegjës në gjithë këtë rrëfim? A është e mundur që kjo të ndodhë pa ndonjë ndërlidhje me Beogradin?

Së pari, Beogradi e di shumë mirë se në jug të Serbisë ka shumë shqiptarë nga Kosova që kanë lajmëruar vendbanime të rreme atje, të cilët kështu morën dokumente serbe. Është kryer një kontroll i brendshëm dhe është zbuluar se pasaportat serbe u janë lëshuar qytetarëve të Kosovës për para. Me sa duket, kjo është arsyeja pse tani kemi këtë histori në lidhje me problemet me adresat në jug të Serbisë.

Kjo, natyrisht, nuk do të thotë që shqiptarët në jug  të Serbisë nuk hasin në probleme të tjera dhe nuk përballen me diskriminim. Kjo çështje meriton trajtim dhe vëmendje serioze. Por storia e plasuar këto ditë ka një mesazh politik që synon barazimin e serbëve të Kosovës me shqiptarët nga Lugina e Preshevës, gjë që është e papranueshme. Rrethanat në të cilat jetojnë këto dy komunitete janë të pakrahasueshme. Shqiptarët në jug të Serbisë nuk janë shtetas të Kosovës, dhe statusi i tyre nuk duhet të ketë të bëjë me çështjen e Kosovës. Ndërsa edhe incidentet e fundit kundër serbëve në Kosovë na kujtojnë se sa unike janë rrethanat në të cilat jeton ai komunitet në Evropë: është një komunitet të cilit mund t'i mohohen të drejtat më themelore pa pasoja, përfshirë të drejtën e pronës dhe barazinë para ligjit.