LESKOVAC
Veliku štetu, u jesenjem i zimskom periodu, u voćnjacima nanose štetni glodari i divlje životinje u potrazi za hranom i prezimljavanjem ( miševi, voluharice, zečevi, srne). Posebno su osetljivi mladi voćnjaci, čije su sadnice jedina sočna hrana štetočinama, te njihovom ishranom dolazi do slabljenja istih, a moguće je i potpuno sušenje voćaka.
Zato je tokom jeseni i zime potrebno nastaviti nadgledanje voćnih zasada, održavati higijenu zasada, jer u gomilama pokošene trave koja nije ukolonjena iz voćnjaka, miševi prave svoja skloništa. Obilaskom voćnjaka izvršiti pregled aktivnih rupa i prisustvo eventualnog izmeta, površinskih hodnika. Broj aktivnih rupa određuje se tako što se sve postojeće rupe zatrpaju, a sutradan se proverava broj otvorenih, a time i aktivnih rupa.
Poljska i vodena voluharica različito nanose štetu sadnicama. Poljska voluharica je aktivna tokom cele godine, ne sakuplja hranu, a štetu pričinjava glodanjem kore debla neposredno iznad površine zemlje, za razliku od vodene voluharice koja sakuplja hranu, a šteta je vidna tek u proleće zbog ishrane korenom mladih voćaka.
Koru mladih voćaka glođe tokom jeseni i divlji zec, a stvaranjem pokorice po napadalom snegu, zimi, može da dohvati i niže grane voćaka i poptpuno ih ogoli. Za razliku od srne čija oštećelja su hrapava, ova oštećenja od zeca su glatka. Ukoliko su oštećenja sočnih mladih sadnica prstenasta, narušava se transport hranljivih materija i dolazi do sušenja sadnica. Sitni glodari izgrizu koru većinom samo na jednoj strani debla, pri čemu voćka može da se oporavi, kad za razliku od kružnog oštećenja jedini spas je u kalemljenju na most.
Kod manjih oštećenja za lečenje se koristi voćarski vosak, fitobalzami ili hladni namaz od lipove kore. Namaz se priprema u proleće prelivanjem lipove kore ključalom vodom u trajanju od 30-40 minuta, čime se premaže rana i uveže debljim papirom. Kao zavoj može da posluži i plastična folija, koja ujedno provodi sunčevu svetlost i toplotu i omogućava brže zarastanje rane.
Kao preventivna mera u zaštiti voćnjaka od zečeva je ograđivanje voćnjaka, ukopavanjem ograde najmanje 30 sm sa visinom ograde do 150 sm. Kao zaštita svakog pojedinačnog stabla mogu da posluže namenske ili građevinske mrežice ili različiti prirodni materijali, kukurozovina, slama, papir sa jednim nedostatkom naseljavanja miševa i voluharica.
Jesenje krečenje stabala najviše ima efekta protiv zečeva, zbog gorkog ukusa kore od kreča. Nekad je potrebno da se uz zaštitne mrežice koristi premaz od užegle svinjske masti ili ovčijeg loja ili kombinacija rastopljene masti sa ribljim brašnom ili ribljim uljem. Zečeve odbija i krv životinja, te se natopljene krpe životinjskom krvlju obmotaju oko prutova koji se rasporede po voćnjaku ili se takve grančice zavežu da vise sa stabala. Plašljivi zečevi mogu da se rasteraju iz voćnjaka i običnim kružićima od kartona obojenim u crno ili sličnim predmetima, koji se obese o grane i njihovim njihanjem na vetru plašiće zečeve. Kao repelenti koji svojim mirisom odbijaju, za premazivanje stabala može da posluži i kravlja balega.
Prirodni repelenti su su i pojedine biljke, voluharice odbijaju pasji nokat, mlečika, kokotac, pelin, narcis, kokotac. Na miris zove osetljive su i voluharice, miševi i krtice. Preparat od zove priprema se od lišća i grančica zove u posudi do ¾ zapremine posude, a vodom se nalije do vrha i sačeka nekoliko dana, procedi, razblaži 5-10 puta i zalivamo sva mesta gde su primećeni glodari. U rupe može da se stavi i lišće oraha ili prepolovljen čen belog luka. Redovno ponavljati posrupak, zbog truljenja.
Tokom zime možemo da budemo humani i formiramo eko koridore, odnosno namenska mesta na kojima ostavljamo hranu za divlje životinje da prežive, ali izvan voćnjaka. U okviru voćnjaka mogu da se postave stubovi u obliku slova „T“ kao osmatračnice za sletanje sova i drugih ptica grabljivica.
Mirjana Petrović, mast.inž.polj.