LESKOVAC
U napadu 6. aprila 1941. godine, piloti Petog lovačkog puka Jugoslovenskog kraljevskog ratnog vazduhoplovstva (JKRV), baziranog na aerodromu Kosančić kod Leskovca i Režanovačka kosa kod Kumanova – prve kamikaze drugog svetskog rata!
U vazdušnoj borbi kod Kumanova, 6. aprila 1941, piloti Petog puka oborili tri nemačka aviona namernim udarom u vazduhoplov neprijatelja, i još dva u klasičnom dvoboju.
Izbrisana iz sećanja i potisnuta iz zvanične istorije, čak i žiteljima Leskovca i Jablaničkog okruga ostala je nepoznata herojska epopeja pilota Petog lovačkog puka JKRV sastavljenog od 35. i 36. lovačke grupa, od kojih je prva bila stacionirana na aerodromu u Kosančiću, a druga na aerodromu Režanovačka kosa kod Kumanova. Štab puka bio je stacioniran u Kosančiću, a Komanda u Nišu.
Svaka od grupa Petog lovačkog puka, kojim je komandovao potpukovnik Leonid Bajdak, bila je naoružana sa po 15 dvokrilnih lovaca Hoker fjuri 2.
Prva, 35. lovačka grupa, bila je sastavljena od 109. i 110. lovačke eskadrile, dok su 36. lovačku grupu, činile 111. i 112. lovačka eskadrila.
Aerodrom Režanovačka Kosa, na kojem je bila stacionirana 36. lovačka grupa Petog puka, napadnut je 6. aprila, rano izjutra, od strane velike formacije nemačkih lovaca. Međutim, samo jedan lovac Hoker fjuri je uništen na zemlji. Prva, 111. lovačka eskadrila koja je krenula na poletanje tokom napada, pretrpela je žestoke gubitke ali je omogućila 112. lovačkoj eskadrili da uzleti i da se suprotstavi neprijatelju. U neravnopravnoj borbi koja je usledila, Nemci su oborili 11 jugoslovenskih Hoker fjurija (uključujući i jedan koji je uništen tokom prinudnog sletanja). Jugoslovenski piloti oborili su pet nemačkih aviona, 3 Me-109 i 2 Me-110, od kojih su tri oborena namernim udarom u protivnički avion, što je bio prvi ovakva slučaj zabeležen u Drugom svetskom ratu.
Kumanovačka, 36. lovačka grupa je posle ovog napada ostala sa samo 2 operativna Hoker fjurija. Jedan Hoker fjuri izgubljen je tokom preleta na aerodrom 35. lovačke grupe u Kosančiću, a drugi je uništen na zemlji u vazdušnom napadu 8. aprila, čime je 36. lovačka grupa prestala da postoji.
Zahvaljujući odličnom maskiranju aviona, 35. lovačka grupa je izbegla gubitke prilikom iznenadnog napada nemačkog vazduhoplovstva, 6. aprila izjutra na aerodrom Kosančić. Tokom narednih dana 35. lovačka grupa je izvršila nekoliko bezuspešnih presretanja nemačkih bombardera i lovaca zbog znatno manje maksimalne brzine lovaca Hoker fjuri. Sklanjajući se pred nemačkim oklopnim kolonama, koje su brzo prodirale u dubinu teritorije, 35. lovačka grupa je izvršila više preleta na druge aerodrome. Sedam preostalih Fjurija ove lovačke grupe, koji su 13. aprila sleteli na aerodrom u Nikšiću, zapalile su 15. aprila njihove posade na zemlji da ne bi pali neprijatelju u ruke.
O važnosti aerodroma u Kosančiću govori podatak da je Vrhovna komanda JKRV planirala izgradnju železničke pruge za potrebe vazduhoplovne baze, čiji bi krak išao od Brestovca do ovog pustorečkog naselja. Plan nije ostvaren zbog izbijanja rata.
Alternativni aerodromi za bazu Petog lovačkog puka bili su leskovački aerodrom „Mira“, i aerodrom koji se, do početka ovog veka, nalazio na istočnom izlazu iz Bojnika.
U trenutku napada na Kraljevinu Jugoslaviju, Niš nije imao aerodrom, iako je u njemu bila stacionirana komanda Petog lovačkog puka. Na mestu današnjeg aerodroma „Konstantnin Veliki“, bilo je letilište Medoševac, namenjeno početnoj obuci pilotskog kadra.
Lovci Hoker fjuri, inače sklapani u jugoslovenskim fabrikama, bili su po letnim (i borbenim) performansama daleko iza nemačkog lovca Meseršmit 109B, sa kojim su se sukobili. JKRV je imalo jedan broj Meseršmita u svom naoružanju, ali su se oni nalazili na aerodromima oko Bograda i drugih velikih gradova Kraljevne Jugoslavije.
Slika 1: Hoker Fjuri JKRV, sa kojim su se piloti Petog lovačkog puka suprotstavili nadiranju nemačke Luftvafe. Kontrolisanim sudarom sa neprijateljskim avionima, jugoslovenski piloti su postali kamikaze mnogo pre Japanaca, koji takvu vrstu suprotstavljanja neprijatelju beleže tek 1943. godine.
Slika 2: Spomenik herojima Petog lovačkog puka u Kumanovu. Na ploči piše: – Na ovom terenu, u vazdušnom sudaru protiv nemačko-fašističkih zavojevača, poginuše piloti:
-Pukovnik Gradišnik Ferdo
-Kapetan Jermakov Konstantin
-Kapetan Popović Vojislav
-Kapetan Ivančević Nikola
-Poručnik Tanasić Milorad
-Poručnik Stefanović Đorđe
-Poručnik Kink Vladimir
-Potporučnik Petrović Milutin
-Narednik Arsić Jefta
-Narednik Milojević Ratomir
-Narednik Stojanović Veroljub
-Narednik Jovanović Živan
-Narednik Juruković Stjepan
-Podnarednik Đorđević Slobodan
-N.V.T.Č. Mirović Vasilije
Spomenik su podigli pripadnici Skopskog vazduhoplovnog garnizona, i Savez boraca NOB iz Kumanova
Nikola Milićević